KÅRE HENDRIKSEN, 2015
Kommuninik 2009-mi aaqqissuusseqqinnerup 2018-imilu avannaani kommunip marlunnut avinneqarnerata kingorna Kalaallit Nunaat kommunerujussuarnut tallimanut agguarneqarsimavoq. Oqaatigineqareersutut 2009 tikillugit kommunit 18-iupput taakkunannga ilai 1.000-it inorlugit innuttaasoqarlutik. Innuttaasunut tamanna qaninnerusumik sullissinermik misigititsivoq, illoqarfinni, kisiannili aamma pisortani namminersortunilu sullissinerup pitsaassusaanut pingaartumillu isumaginninnerup iluani ilisimasanik piginnaasanillu aserfallatsaaliinernut akileraartarnikkut tunngavitsigut ajornartorsiuteqartitsilluni.
Kommunenik aaqqissuusseqqinnermut atatillugu komunerujussuit Namminersorlutik Oqartussanit annertunerusumik akisussaaffinnik tunineqarput, pingaartumik isumaginninnerup tungaatigut. Aningaasaqarnikkut inatsisitigullu ataqatigiissitsiniarneq suli sulissutigineqarpoq. Illoqarfinnit siornatigut nammineq kommunip allaffeqartunit namminnerlu ingerlatsiveqartunit, nunaqarfiillu puigornagit, kommunit qitiusumik illoqarfiinut kommunillu allaffeqarfiinut ungasissusaa annertuneruvoq, nunakkut, eqqarsartaatsikkut immaqalu pingaarnertut oqartussaaqataanermut tunngatillugu.
ASIAQ, 2022
Kommunini qanimut oqartussaaqataaneq nunaqarfinni illoqarfinnilu kommunit qitiusumik illoqarfiinut atasuni ilungersunartorsiorpoq. Qaanaami innuttaasut Ilulissani kommunip allaffianut kujammut 1.000 km-it sinnerlugit ungasissusilimmut attaveqarniarnerat ilungersunarpoq. Sermersuumi illoqarfik pingaarneq Nuuk nunami illoqarfiit aamma pingaarnersaraat, ajornartorsiullu Tunumi kommunimi illoqarfinnut marlunnut nunaqarfiinullu sakkortuseriaannarluni. Ittoqqortoormiiniit Nuummut angalaneq akisoorujussuuvoq angalanerlu timmisartumik qulimiguulimmillu ingerlagaluarluni siumut utimullu ullut arlallit pisinnaalluni. Naalakkersuisut kommunerujussuillu tallimat nuna tamakkerlugu isumaginninnikkut, aningaasaqarnikkut peqqinnissakkullu ataqatigiissitsisumik naligiinnerulernissaq annertuumik sulissutigineqarpoq.
Ajornartorsiut minnerulinngilaq kommunit kattuffiat KANUKOKA kommuninik aaqqissuusseqqinnermut kingusinaartumik qisuariaatitut 2018-imi atorunnaarsinneqarmat. Tamatuma kingorna Naalakkersuisut kommunerujussuillu, nalinginnaasumik borgmesterinit aallartitaqartut, allorassaaqatigiinnissamik pilersitsiniarlutik naalakkersuinikkut ataqatigiissaarinissamut ataatsimiittarput. Kommunit arlalinnik ataatsimoorussaqarput, taamaattorli isumaqatiginninniaraangamik kulturikkut, silap qanoq issusaatigut, aningaasaqarnikkut nunallu qanoq ittuuneratigut assigiinngissuteqarput isumaqatigiissinniarnerallu ajornakusuukkajuttarluni. Nunani Avannarlerni atugarissaarnermik assingusumik atugaqartitsiniarneq nunami taama innuttaasukitsigisumi taamallu siammasitsigisumik, silap qanoq issusaatigut assigiinngitsigisuni ungasitsigisunilu najugaqartuni ajornakusoortorujussuuvoq.
Kommunit nunap annertussusaa isigalugu angisoorujussuupput. Innuttaasulli amerlassusaat isigigaanni mikisunnguullutik. Nunami innuttaasut pingajorarterutaat Nuummi najugaqarput, illoqarfilli 20.000-ingajannik innuttaasoqarluni nunarsuarmi illoqarfiit pingaarnersaanni minnerpaalluni.
Kommunit annertussusaannut Sermersuaq ilanngunneqarsimavoq, taamaammallu Avannaata Sermersuullu annertussusaat kommunit sinnerinut sanilliullugit angisuujussuullutik, aamma nunarsuaq tamaat isigigaanni. Sermersooq Naalagaaffeqatigiinni kommunit annerpaartariinnanngilaa, nunarsuarmili kommunini annerpaat ilaanniilluni.
Kalaallit Nunaanni innuttaasut 60 %-iinit amerlanerusut illoqarfinni sikuneq ajortuni Kitaata sineriaani kujasinnerusuni Nanortalimmi, Qaqortumi, Narsami, Paamiuni, Nuummi, Maniitsumi Sisimiunilu najugaqarput. Kalaallit Nunaata Avannaata Kangiani Nuna Allanngutsaaliugaq kommunit agguarneqarnerisa avataaniippoq Namminersorlutillu Oqartussanit aqutarineqarluni.
Kapitalimi illoqarfiit kommunikkaarlugit kujataanit sammineqarput: Kommune Kujalleq; Kommuneqarfik Sermersooq; Qeqqata Kommunia; Kommune Qeqertalik aamma Avannaata Kommunia. Kommunini ataasiakkaani illoqarfiit kujataaniit avannaanut sammineqarput. Tunumi illoqarfiit marluk Kommuneqarfik Sermersuup ataani immikkoortumi siullermi sammineqarput – kitaani illoqarfiit tulliullugit sammineqarlutik. Siullermilli inoqarfinnik illoqarfiunngitsunik ilisarititsineq; nunaqarfiit inoqarfiillu nunalerinermik savaateqarnermillu ingerlatsiviusut.
Illoqarfiit Kalaallisut aqqi
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut 1989-imi pilersinneqarput 1990-ikkullu ingerlaneranni aalajangiisartut Kalaallit Nunaannilu pisortatigoortumik ingerlatsisut nunat aqqi kalaallisuunik taarsersorlugit. Namminersorneq pillugu Inatsimmi kalaallit oqaasiisa pingaarnerpaanerat erseqqissarneqarpoq. Tassunga atatillugu nunat kalaallisut aqqi atorneqartuaannarput, qallunaatut aqqi uiguuserlugit ilanngunneqakkajuttarlutik. Nassuiaatit illoqarfinnik, nunaqarfinnik, illoqarfiit ilaannik, aqqusinernik nunallu aqqinik allanik sivisuumik atuussimasunik (atorunnaariartorneqartunilli) takutitsivoq. Illoqarfiit tamarmik aqqi marluk, peqarsimappata, nassuiarneqartarput, assersuutigalugu illoqarfik Aasiaat (Egedesminde).
Paasissutissat allat
- Avannaata Kommunia
- Kommune Kujalleq
- Kommune Qeqertalik
- Kommuneqarfik Sermersooq
- Nunalerinermik savaateqarnermilu inoqarfiit
- Innuttaaqatigiit agguagaanerallu
- Qeqqata kommunia
- Namminersorluni oqartussaaneq
- Naalagaaffeqatigiinneq danskillu naalagaaffiat
- Nunaqarfiit
Kalaallit Nunaaani kommunit illoqarfiillu pillugit paasissutissat allat.
